DOKTORA ÜNVANI İÇİN YENİ KRİTERLERE İHTİYAÇ VAR MI?

Herhangi bir bilim dalında doktor olabilmek için ülkemizde belli şartlar ileri sürülmektedir. Bu şartların sosyal ve teknolojik değişimler karşısında zaman içinde bazı revizyonlara uğraması kaçınılmazdır. Doktora için talep edilen şartlar, üniversite ve enstitü bazında farklılık gösterse de genel olarak şu şartların talep edildiği görülmektedir.

1.      Tezli yüksek lisans mezunu olmak.

2.      ALES ve yabancı dil sınavlarından yeterli puan almak.

3.      Doktoraya giriş yazılı ve sözlü sınavlarından yeterli puan almak.

4.      Doktora Ders Dönemini başarıyla tamamlamak

5.      Doktora Yeterlilik Sınavını geçmek

6.      Danışmana özgün bir konu sunup onayını almak

7.      En az, Üç Tez izleme Komisyonundan başarıyla geçmek

8.      Hakemli bir dergide makale yayınlamak

9.      Enstitünün belirlediği kurallara uygun doktora tezi yazmak

10.  Asgari beş kişiden oluşan bir komisyonun, en az üçünün onayını almak

Yukarıdaki on şartın sekizi genel olarak öğrenci tarafından aşılması daha kolay şartlar olup, son ikisi doktoranın meşakkatli tarafını teşkil etmektedir. Ancak yapay zekânın ve diğer teknik gelişmelerin son dönemlerde hem araştırmayı hem de bilimsel yazı kaleme almayı son derece kolaylaştırması, diğer şartların ön plana çıkarılmasını bizce zorunlu hale getirmektedir. Özellikle üçüncü ve beşinci madde öğrencinin uzmanlık durumunu tespit etmekte subjektif bir veri olsa da en azından bilimsel niteliğin ortaya çıkması açısından son derece önem arz ettiği kanaatindeyiz. Farklı yapay zekâ uygulamalarının, özellikle de ücretli sürümlerinin bilimsel yazı kaleme almadaki mahareti birçok akademisyen tarafından da birebir yapmış olduğumuz mülakatlarda ifade edilmektedir. Şahsen yapmış olduğumuz bir uygulama da bizi son derece hayrette bırakmıştır. İlkokulu “orta” ile bitiren ve en son otuz yıl önce bir kitap okuduğunu söyleyen T.Ç.’ye, ülkenin ekonomik durumuyla alakalı birkaç sual yöneltip, verdiği cevapları kaydedip dikte programıyla da yazıya çevirdik. Elde ettiğimiz yazılı belgeyi yapay zekâ uygulamasına yükleyerek doktora seviyesinde ve dipnotları “X” hakemli dergisinin standartlarına göre verilmiş bir makaleye çevirmesini istedik. Uygulama, orta seviyenin üzerinde bir öğrencinin üç haftalık bir zaman diliminde hazırlayabileceği bir çalışmayı yaklaşık bir buçuk dakikada hazır hale getirdi. Üzerinde yaptığımız on beş dakikalık bir çalışma sonucunda, üsluptaki yapay zekâ emarelerini tadil ederek on altı buçuk dakikada makaleyi tamamladık. Daha sonra hakemli dergide hakem görevi üstlenen birkaç kişiye göndererek onların fikirlerini sorup müspet netice aldık. Benzeri denemeleri herkesin yapması mümkün olduğu için ispata lüzum görmüyoruz. Özellikle bazı vakıf üniversitelerindeki doktora programları öğrenci kabulünde büyük kolaylıklar tanımakta, neredeyse başvuranların tamamı kabul edilmektedir. Ders döneminde de ya sınav soruları önceden verilmekte ya da ödev makalesi adı altında son derece iptidai yazılar geçer not almaktadır. Yeterlilik sınavında genelde orta halli öğrenciler ilk seferde, zayıf olanlar ise ikinci seferde geçebilmektedirler. Yapay zekâyla son aşama olan makale ve tez yazımı da aşılırsa son derece zayıf öğrencilerin doktor ünvanı alması kaçınılmaz bir sondur.

Sonuç olarak, doktora sürecinin yeniden gözden geçirilip özellikle öğrenci kabul ve yeterlilik sınavlarının daha etkin hale getirilmesi ve bu sınavların nesnelliğinin nasıl sağlanacağı konusunda çalışmaların yapılması zaruriyet arz etmektedir. Bu konuda henüz yolun başında iken bizzat işin içinde bulunan akademisyenlerin ve üst düzey yöneticilerin tedbir alması mesleki bir sorumluluktur.